Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej

 

Muzeum powstało w 1909 r. z inicjatywy miejscowych działaczy społecznych, jako Muzeum Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu. Uroczyste otwarcie pierwszej ekspozycji miało miejsce 10 kwietnia 1910 r. Zalążkiem zbiorów była kolekcja prywatna Kazimierza i Tadeusza Osińskich oraz liczne dary społeczeństwa. W 1921 roku, po przystąpieniu do Związku Muzeów Historyczno-Artystycznych w Poznaniu przyjęło nazwę Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, reaktywowaną w 1984 roku. W okresie międzywojennym placówka borykała się z problemami finansowymi i lokalowymi, kilkakrotnie zmieniając siedzibę. Od 1946 roku Muzeum mieściło się w okazałym budynku byłego pałacu biskupów greckokatolickich przy pl. T. Czackiego 3, który decyzją komisji majątkowej utraciło w kwietniu 2000 roku.

We wrześniu 2001 roku otwarty został nowy oddział – Muzeum Dzwonów i Fajek zlokalizowany w wyremontowanej zabytkowej Wieży Zegarowej przy ul. Władycze. W 2005 roku uruchomiono Oddział Historii Miasta Przemyśla mieszczący się w późnorenesansowej kamienicy mieszczańskiej – Rynek 9. W 2006 roku rozpoczęto budowę nowego gmachu głównego na placu Berka Joselewicza, sfinansowaną ze środków unijnych, samorządowych i ministerialnych. Uroczystego otwarcia nowej siedziby muzeum dokonano 16 grudnia 2008 roku.

 

Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej jest placówką wielodziałową. Jego zbiory liczą ponad 200 tysięcy eksponatów z zakresu archeologii, historii, numizmatyki, sztuki, etnografi i przyrody, ponad 3.300 depozytów oraz różnorodne materiały pomocnicze. Istniejąca przy muzeum biblioteka posiada 40. tysięczny księgozbiór, w tym około 100 rękopisów, 400 starodruków oraz 600 pozycji kartograficznych.

 

Dział Archeologii gromadzi zabytki z wszystkich epok i okresów prehistorycznych, średniowiecza i okresu
nowożytnego. Wśród nich wymienić należy neolityczne wyroby krzemienne i kamienne, cenne znaleziska brązowe oraz inwentarze grobowe z cmentarzysk ciałopalnych epoki brązu, wyroby żelazne miejscowe i importy z okresu rzymskiego, zabytki wczesnośredniowieczne, m. in. unikatowe na terenie Polski zespoły grobowe z cmentarzyska starowęgierskiego, wyroby z wpływami kultury bizantyjskiej i staroruskiej.

Dział Etnografii obejmuje kulturę materialną wsi pogranicza polsko – ruskiego. Liczny jest zbiór przedmiotów o charakterze użytkowym – narzędzi, sprzętów i strojów, wyrobów związanych z obrzędowością (szopki, pisanki, pieczywo obrzędowe) oraz sztuki ludowej i nieprofesjonalnej, zarówno dawnej jak i współczesnej.

Dział Historii dokumentuje wszelkie świadectwa przeszłości dotyczące Przemyśla i Ziemi Przemyskiej w jej historycznych granicach. Na zbiory tego działu składają się: numizmaty, materiały ikonografczne, pamiątki historyczne (m. in. po prof. R. Weiglu i kompozytorze A. Malawskim) oraz archiwalia (w tym archiwum „Gwiazdy Przemyśla”, rodziny Osińskich, ppłk. Eleka Molnara, druki ulotne z I i II wojny światowej).

Dział Sztuki i Rzemiosła gromadzi dawną i współczesną sztukę, zwłaszcza dzieła twórców związanych z terenem wschodniej Małopolski. W skład zbiorów wchodzi m. in. malarstwo polskie i obce, cenna kolekcja ikon (XV-XX w.), grafka, rysunek, rzeźba, tkaniny, meble, rzemiosło cechowe i artystyczne oraz militaria.

Muzeum posiada także interesujący zbiór przyrodniczy obejmujący okazy paleontologiczne, mineralogiczne, skamieliny, trofea, preparaty.

 

Czynne są wystawy stałe: „Credo na dwa głosy. Sztuka religijna ze zbiorów MNZP”, „Świat przeszły dokonany. Judaika ze zbiorów MNZP”, „Twierdza Przemyśl”, ekspozycja czteroczęściowego szkicu do panoramy Bitwa pod Somosierrą, mebli intarsjowanych oraz wystawy czasowe. Prowadzona jest różnorodna działalność edukacyjna. Wydawane są publikacje dotyczące zbiorów muzeum oraz katalogi wystaw.